ကမာၻ႔သမုိင္းထဲက အေတာ္ဆုံးဘုရင္တစ္ပါး (သုိ႔) ေရာမအင္ပါယာတည္ေထာင္သူ ၾသဂတ္စတပ္ဆီဇာ
ေရာမအင္ပါယာကို တည္ေထာင္သူ ဩဂတ္စတက္ဆီဇာ ( Augustus Caesar) (ဘီစီ ၆၃-ေအဒီ ၁၄) အား သမိုင္းတြင္ ဘက္စုံေတာ္သည့္ ပညာရွင္အျဖစ္ေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။ သူအစပ်ိဳးလိုက္သည့္ ေရာမအင္ပါယာသည္ ႏွစ္၂၀၀ ခန္႔ကာလအတြင္း အင္အားႀကီးျခင္း၊ ႂကြယ္၀ျခင္း၊ တန္ခိုးေက်ာ္ေဇာျခင္း၊ ၿငိမ္းခ်မ္းစည္ပင္ျခင္း အစရွိသည့္ အက်ိဳးမ်ားကိုရရွိခဲ့သည္။
အမည္ရင္းမွာ ဂီယာ့စ္ ေအာ္ေတးဗီယာ့စ္ (Gaius Octavius) ျဖစ္ၿပီး အမ်ားက ေအာ္ေတးဗီးယန္း (Octavian) ဟု အေခၚမ်ားသည့္ ဩဂတ္စတက္ဆီဇာကို မိဘမ်ားသာမက အဖိုးျဖစ္သူကပါ သားအျဖစ္ေမြးစားၿပီး လူလားေျမာက္ခ်ိန္ထိ ႏိုင္ငံေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ပညာရပ္မ်ားကို ထိုအဖိုးက ေကာင္းစြာသင္ၾကားေပးခဲ့သည္။ အဖိုးမွာ အျခားသူမဟုတ္။ နာမည္ႀကီး ဂ်ဴးလိယက္ဆီဇာ (Julius Caesar) (ဘီစီ ၁၀၀-၄၄) ျဖစ္သည္။ ဘီစီ ၄၄ တြင္ ဂ်ဴးလိယက္ဆီဇာ လုပ္ႀကံခံရၿပီး ေရာမႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္တြင္ အဆက္မျပတ္ အာဏာလုပြဲမ်ား ျဖစ္ခဲ့ရၿပီး ျပည္တြင္းစစ္ဟု ဆိုရေလာက္ေအာင္ပင္ စစ္ပြဲမ်ားျဖစ္ခဲ့သည္။
ဆီဇာကြယ္လြန္ေလေသာ္ ေအာ့ေတး ဗီးယပ္သည္ ေရာမၿမိဳ႕သို႔ျပန္လာ၍ ဂီယာ့စ္ ဂ်ဴးလီယပ္ ဆီဇာ ေအာ္ေတးဗီးယန္းဟူေသာ အမည္ကို ခံယူေလသည္။ ဆီဇာ ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ ေရာမႏိုင္ငံေရး အေျခအေနမွာ ႐ႈပ္ေထြး လ်က္ရွိသည္။ ဆီဇာ၏လက္႐ုံးျဖစ္ေသာ မတ္အန္တိုနီကလည္း ေရာမၿမိဳ႕ကို အုပ္ခ်ဳပ္လ်က္ရွိသည္။ ဆီဇာကိုလုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ခဲ့ ၾကေသာ သမၼတဂိုဏ္းသားတို႔လည္း ေရာမႏိုင္ငံ အေရွ႕ပိုင္းတြင္ မင္းမူလ်က္ရွိၾကသည္။ ေအာ္ေတးဗီးယန္း တစ္ေယာက္လည္း ထိုစစ္ပြဲမ်ား၊ အာဏာလုပြဲမ်ားတြင္ ပါဝင္ခဲ့သည္။ လူငယ္ျဖစ္သည့္အျပင္ ဂ်ဳးလိယက္ဆီဇာ၏ ေမြးစားသားျဖစ္သည္ ဆိုသည့္ဂုဏ္ေလာက္သာရွိသျဖင့္ အမ်ားကပင္ ဂ႐ုတစိုက္မရွိခဲ့ၾကေပ။ သို႔ေသာ္ အဖိုး၏ပညာအေမြကို ေကာင္းစြာဆက္ခံခဲ့သည့္ ေအာက္တာဗီယံသည္ ထိုအခ်က္ကိုပင္ ပါးနပ္စြာအသုံးခ်ၿပီး ဂ်ဴးလိယက္ဆီဇာ၏ သူရဲေကာင္း ၃၀၀၀ ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည့္ ျမင္းတပ္ (လီဂ်င္းစ္-Legions) ၏ ေထာက္ခံမႈကို အလ်င္ရယူသည္။ ထိုေနာက္ ၿပိဳင္ဖက္မ်ားကို ဖယ္ရွားၿပီး ထိပ္ဆုံးေရာက္သည္အထိ တက္လွမ္းခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အမ်ားစုျဖစ္သည့္ က်န္တပ္ဖြဲ႕မ်ားက ေအာ္ေတးဗီးယန္း၏ မိတ္ေဆြရင္းျဖစ္သူ မက္ခ္ အန္တိုနီ (Mark Antony) ကို ေထာက္ခံခဲ့ၾကသျဖင့္ စစ္ပြဲမ်ား ဆက္လက္ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီးေနာက္ စစ္ခဏနားခ်ိန္ ဘီစီ ၃၆ တြင္ ေရာမ၏နယ္ပယ္ႀကီးမွာ အေရွ႕ႏွင့္အေနာက္ဟု ထင္ထင္ရွားရွားပင္ ႏွစ္ျခမ္းကြဲေတာ့သည္။ အေရွ႕ဖက္ျခမ္းကို မက္ခ္ အန္တိုနီက အုပ္ခ်ဳပ္ၿပီး အေနာက္ျခမ္းကို ေအာက္တာဗီယံက အုပ္ခ်ဳပ္သည္။
ထိုစစ္နားခ်ိန္မ်ားအတြင္း အန္တိုနီမွာ အီဂ်စ္ဘုရင္မ ကလီယို ပက္ထရာ၏ မာယာစက္ကြင္းတြင္ ႏွစ္ေျမာကာ ႏိုင္ငံေရးရာမ်ားတြင္ လွစ္ဟင္းေနေသာ္ျငား ေအာ္ေတးဗီးယန္းအေနျဖင့္ မိမိ၏အေနအထားကို ခိုင္မာသထက္ ခိုင္မာေစရန္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ေနခဲ့သည္။ သို႔ျဖင့္ ဘီစီ ၃၂ စစ္ျပန္စခ်ိန္တြင္ ေအာ္ေတးဗီယန္း ဦးေဆာင္သည့္ တပ္မ်ား ထင္ထင္ရွားရွားပင္ အသာရသည္။ ဘီစီ ၃၁ တြင္ ျဖစ္ပြားသည့္ အက္တီယမ္ (Actium) စစ္ပြဲအၿပီး ေနာက္တစ္ႏွစ္တြင္ ေအာ္ေတးဗီးယန္း အျပတ္အသတ္ႏိုင္ၿပီး ေနာက္ႏွစ္တြင္ စစ္႐ႈံးသည့္ အန္တိုနီႏွင့္ ကလိုယိုပက္ထရာတို႔ အဆိပ္ေသာက္ကာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အဆုံးစီရင္သြားၾကသျဖင့္ စစ္ပြဲအဆုံးသတ္ၿပီး ေအာ္ေတးဗီးယန္း အေနျဖင့္ ယခင္ ၁၄ ႏွစ္က အဖိုးျဖစ္သူရရွိခဲ့သည့္ ဩဇာအာဏာကို တန္းတူရရွိခဲ့သည္။
ဂ်ဴးလိယက္ဆီဇာ လုပ္ႀကံခံရၿပီးေနာက္တြင္ ျဖစ္ပြားသည့္ အာဏာလုပြဲမ်ားေၾကာင့္ ျပည္သူတို႔အေနျဖင့္ သမၼတစနစ္ကို အယုံအၾကည္ကင္းကာ မိမိတို႔၏ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ေဆာင္႐ြက္ေပးႏိုင္မည့္ မင္းေကာင္းမင္းျမတ္ကို ေမၽွာ္လင့္ေနၾကခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ထိုအခ်က္ကို ေကာင္းစြာနားလည္သည့္ ေအာေတဗီယံသည္ အာဏာရသည္ႏွင့္ စစ္ပြဲကာလမ်ားတြင္ ရက္စက္စြာ တိုက္ခိုက္တတ္သည့္ ပုံမွ အလြန္ပင္ ၾကင္နာသနားတတ္သူအျဖစ္ ေျပာင္းလဲလာၿပီး လူအမ်ားအက်ိဳးကို ထမ္း႐ြက္ေတာ့သည္။
ေရွးဦးစြာ သမၼတႏိုင္ငံ ျပန္လည္ထူေထာင္ေပးမည္ဟုဆိုကာ ရာထူးအားလုံးမွ ႏႈတ္ထြက္ေပးၿပီး လႊတ္ေတာ္ (ဆီးနိတ္) အဖြဲ႕ဝင္မ်ားကို စိတ္ေက်နပ္ေစရန္ ေဆာင္႐ြက္ႏိုင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လႊတ္ေတာ္က ဩဂတ္စတက္ဆီဇာ (အဓိပၸါယ္မွာ ထိပ္ဆုံးက ျပည္သူ – Princeps) ဟူေသာဘြဲ႕ျဖင့္ ဂုဏ္ျပဳခဲ့သည္။ အမွန္တကယ္တြင္ ေရာမရွိတပ္မ်ားကိုသာ လက္လြတ္ၿပီး စပိန္၊ ေဂါလ္ (ယေန႔ျပင္သစ္) ႏွင့္ ဆီးရီးယားနယ္မ်ားမွ တပ္မ်ားကိုမူ လက္ေအာက္တြင္ ဆက္လက္ထားရွိေနေသးသည္။
ကတိအတိုင္း သမၼတႏိုင္ငံ ထူေထာင္ေပးေသာ္လည္း အမည္ခံမၽွသာျဖစ္သည္။ အမွန္အစစ္ အာဏာရွင္မွာ ဩဂတ္စတက္ဆီဇာ သာျဖစ္သည္။ အေၾကာင္းမွာ လႊတ္ေတာ္ကို ေကာင္းစြာ အေရးေပးဆက္ဆံသျဖင့္ ၎၏စိတ္ဆႏၵရွိသေလာက္ကို အတားအဆီးမဲ့ပင္ ေထာက္ခံေပးခဲ့ၾကေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ေအဒီ ၁၄ သူကြယ္လြန္ခ်ိန္တြင္မူ သမၼတစနစ္မွ ဘုရင္စနစ္သို႔ ျပန္လည္ကူးေျပာင္းၿပီး ျဖစ္သျဖင့္ ေမြးစားသား (မယားပါသား) ျဖစ္သူက ဧကရာဇ္အျဖစ္ႏွင့္ အတားအဆီးမရွိ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာပင္ နန္းတက္ႏိုင္ခဲ့သည္။
သမိုင္းတြင္ ဩဂတ္စတက္ဆီဇာ ကဲ့သို႔ ျပည္သူ႕အက်ိဳးျပဳ လုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည့္ အာဏာရွင္မွာ ရွာမွရွားသည္ဟုဆိုရမည္။
– ေအာင္ႏိုင္သူ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္အျဖစ္သာမက ႏိုင္ငံေရးတြင္လည္း ဂု႐ုတစ္ဆူျဖစ္သည္။ လိုက္ေလ်ာမႈျဖင့္ ျပည္တြင္းမွ မညီၫြတ္မႈမ်ားကို ၿပီးေပ်ာက္ေစခဲ့သည္။
– အုပ္စိုးခ်ိန္ ႏွစ္ ၄၀ သာမက၊ သူကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္တြင္ပင္ သူ၏ဩဇာမွာ ထင္ထင္ရွားရွား က်န္ရွိေနေသးသည္။ သက္ရွိထင္ရွား ရွိစဥ္တြင္ စပိန္၊ ဆြစ္ဇာလန္၊ အာရွမိုင္းနားႏွင့္ ေဘာလ္ကန္ေဒသမ်ားကို သိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီး၊ ေျမာက္ဖက္နယ္နိမိတ္ကိုလည္း ႐ိုင္း-ဒန္းႏ်ဳ (Rhine-Daunbe) မ်ဥ္းအတိုင္း ထားရွိႏိုင္ခဲ့သည္။ ေနာင္ႏွစ္ ၂၀၀ ခန္႔အထိ ထိုနယ္နိမိတ္မ်ဥ္းအတိုင္း တည္တံ့ခဲ့သည္။
– ထိုအခ်က္မ်ားအျပင္ ဩဂတ္စတက္ဆီဇာသည္ အလြန္အေမၽွာ္အျမင္ရွိ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ပညာရွင္လည္းျဖစ္သည္။ ျပည္သူ႕ဝန္ထမ္းစနစ္ကို ေကာင္းစြာျပင္ဆင္ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ အခြန္ေကာက္ခံပုံ၊ ဘ႑ာေရးစနစ္ႏွင့္ စစ္တပ္တို႔ကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္ၿပီး အၿမဲတမ္းေရတပ္ကို ဖြဲ႕စည္းသည္။ ပေရတိုရီယမ္ ဂါတ္ (Praetorium Guard) အမည္ရွိ ကိုယ္ရံေတာ္တပ္ဖြဲ႕ကို ဖြဲ႕စည္းေပးခဲ့သည္။ ထိုတပ္ဖြဲ႕မွာ ေနာင္တြင္ ေရာမဧကရာဇ္ေနရာကိုပင္ အေျပာင္းအလဲလုပ္ႏိုင္သည္အထိ အေရးပါလာခဲ့သည္။
– သူ႕လက္ထက္တြင္ ကြန္ယက္မ်ားသဖြယ္ လမ္းမႀကီးမ်ားကို ေဖာက္လုပ္ေပးခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ လမ္းအားလုံးသည္ ေရာမသို႔ဦးတည္သည္ ဟူေသာဆို႐ိုးပင္ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့သည္။ ေရာမၿမိဳ႕ကိုလည္း ျပည္သူ႕အေဆာက္အဦးမ်ား၊ ဘာသာေရး ဝတ္ေက်ာင္းမ်ား တည္ေဆာက္ေပးျခင္းျဖင့္ သာယာစည္ပင္ေစသည္။ ကိုယ္တိုင္ကလည္း ေရာမေရွးဓေလ့ထုံးစံမ်ားကို လိုက္နာၿပီး လပ္ထက္ျခင္း၊ သားသမီးပြားမ်ားျခင္းကို ဥပေဒျပဳကာ ေကာင္းစြာအားေပးခဲ့သည္။
– အာဏာရခ်ိန္ ဘီစီ ၃၀ ဝန္းက်င္မွစကာ ေရာမသည္ ေအးခ်မ္းသာယာလာသျဖင့္ စီးပြားေရးတြင္ အလြန္ဖြံၿဖိဳးလာသည္။ အက်ိဳးဆက္အျဖစ္ အႏုပညာရပ္မ်ားပါ အရွိန္အဟုန္ျဖင့္ တိုးတက္လာၿပီး ေရာမ၏အႏုပညာေ႐ႊေခတ္ဟုပင္ တင္စားေခၚၾကသည္။ ထိုေခတ္တြင္ အေက်ာ္ၾကားဆုံးေသာ ကဗ်ာဆရာမ်ားျဖစ္သည့္ ဗားေဂ်း (Virgil) ႏွင့္ ေဟာေရ႕စ္ (Horace)၊ လီဗီ (Livy) တို႔ ေပၚေပါက္လာသည္။ အိုဗိဒ္ (Ovid) ကိုမူ ဩဂတ္စတက္ဆီဇာႏွင့္ မသင့္ျမတ္ေသာေၾကာင့္ ျပည္ႏွင္ဒဏ္ေပးခဲ့သည္။
READ သမုိင္းတစ္ေလွ်ာက္ ကမာၻ႔အေတာ္ဆုံး အမ်ဳိးသမီးလက္ေျဖာင့္ေသနတ္သမား
ထို႔ေၾကာင့္ ေနာင္အခါ၌ စာေပထြန္းကားေသာေခတ္ကို ဩဂတ္စတက္ ေခတ္ ဟူ၍ ေခၚစမွတ္ျပဳၾကေလသည္။ ဩဂတ္စတက္ ဘုရင္သည္ စာေပဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးကို ခ်ီးေျမႇာက္အားေပးခဲ့သည္သာမက၊ ေရာမၿမိဳ႕ေတာ္ကိုလည္း ခမ္းနားတင့္တယ္ေအာင္ မြမ္းမံျပင္ဆင္ခဲ့ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဩဂတ္စတက္ သည္ အုတ္ျဖင့္တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ၿမိဳ႕ကို ေက်ာက္ျဖင့္ မြမ္းမံေပးခဲ့သည္ ဟုဆိုၾကသည္။ ႏိုင္ငံတြင္း၌ လမ္းမႀကီးမ်ား၊ ေရသြယ္ႁပြန္မ်ား၊ တံတားမ်ားကို ေဆာက္လုပ္ ခဲ့သည္။ ေငြေၾကးစနစ္၊ စာပို႔စနစ္၊ ျပည္နယ္အခ်င္းခ်င္း လြတ္ လပ္စြာ ကုန္သြယ္မႈစနစ္တို႔ကိုလည္း ျပဳျပင္တီထြင္ခဲ့ ေပသည္။ ဩဂတ္စတက္ဘုရင္ လက္ ထက္တြင္ ပါလက္စတိုင္းျပည္၌ ခရစ္ေတာ္ေယ႐ႈဖြားျမင္ခဲ့ေလသည္။
သားေယာက္်ားမထြန္းကားေပ။ တူတစ္ေယာက္ႏွင့္ ေျမးႏွစ္ေယာက္တို႔က သူ႕အလ်င္ ကြယ္လြန္ၾကသျဖင့္ အေမြဆက္ခံရန္ မယားပါသားျဖစ္သူ တီဗာရီယက္စ္ (Tiberius) ကို ေမြးစားခဲ့ရသည္။ သို႔ေသာ္ ၎တို႔ေနာက္ဆက္ခံသည့္ မင္းမ်ားတြင္ မင္းဆိုးမင္းညစ္မ်ား ပါဝင္လာသျဖင့္ အခ်ိန္တိုအတြင္း မင္းဆက္ျပတ္ခဲ့ေသာ္လည္း ေရာမအင္ပါယာမွာ ႏွစ္ ၂၀၀ နီးပါးထိ မၿပိဳကြဲသည့္အတြက္ ဩဂတ္စတက္ဆီဇာ၏ ေက်းဇူးႀကီးသည္ဟုဆိုႏိုင္သည္။
အခ်ဳပ္ဆိုရလၽွင္ ဩဂတ္စတက္ဆီဇာကို မဟာအလက္ဇႏၵား၊ ဂ်င္ဂစ္ခန္၊ နပိုလီယန္ႏွင့္ ေဂ်ာ့ခ္် ဝါရွင္တန္ အစရွိသည့္ တိုင္းျပည္ထူေထာင္သူ၊ နယ္ပယ္သိမ္းသြင္းေရးသမား၊ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ၾကေသာ္လည္း အားလုံးထက္ ဩဂတ္စတက္ဆီဇာ၏ ဩဇာႏွင့္ အက်ိဳးျပဳမႈက ပိုရွည္ၾကာသည္၊ ပိုႀကီးက်ယ္ ခမ္းနားသည္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။
- Get link
- Other Apps
- Get link
- Other Apps
Comments